Description
Λίγα θεωρητικά έργα σημάδεψαν τόσο βαθιά τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα όσο ο Οριενταλισμός του αμερικανοπαλαιστίνιου διανοητή Έντουαρντ Σάΐντ (1935-2003).
Από το 1978 που εκδόθηκε για πρώτη φορά, το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες κι έχει γίνει έργο-ορόσημο για τους μελετητές της συγκριτικής λογοτεχνίας, των Επιστημών του Ανθρώπου γενικά, και για τους ιστορικούς της αποικιοκρατίας. Ο Σαΐντ, θέτοντας στο μικροσκόπιο τους τρόπους με τους οποίους έχει αναπαρασταθεί η αραβομουσουλμανική Ανατολή στη δυτική λογοτεχνία των τελευταίων αιώνων, αλλά και σε άλλους παράλληλους λόγους –επιστημονικούς, γεωγραφικούς, διοικητικούς, κλπ.– που αναπτύσσονται σταθερά από τις δυτικές αποικιοκρατικές δυνάμεις την εποχή της παγκόσμιας επέκτασής τους, έδειξε πώς η «Δύση» σφυρηλατεί την ίδια της την ταυτότητα μέσ’ από την κατασκευή του «αρνητικού» της: μιας πλαστά ομοιογενούς και παραπλανητικά υποτιμητικής εικόνας της «Ανατολής», τέτοιας που να δικαιολογεί την υπεροχή και την κυριαρχία του «λευκού ανθρώπου».
Έθεσε ταυτόχρονα ευρύτερου ενδιαφέροντος ερωτήματα, όπως: Με ποια κριτήρια συγκροτήθηκε ο λεγόμενος «δυτικός λογοτεχνικός κανόνας»;
Τι καθόρισε την επιβολή της αγγλικής ως παγκόσμιας γλώσσας; Τι συνδέει τις κειμενικές λειτουργίες της αναπαράστασης με τις πολιτικές λειτουργίες της εκπροσώπησης;
Από την προβληματική του γεννήθηκε ένας ολόκληρος ακαδημαϊκός κλάδος των ημερών μας, οι λεγόμενες Μετααποικιακές Σπουδές.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ – REVIEWS
” To no 8 από τα 100 καλύτερα non fiction βιβλία όλων των εποχών. Το πολεμικό αριστούργημα που αμφισβητεί την συμπεριφορά της Δύσης σε ότι αφορά την Ανατολή , είναι τόσο επίκαιρο σήμερα όσο και τη στιγμή της έκδοσης του” – The Guardian
” Ένα από τα πιο σημαντικά επιστημονικά βιβλία που δημοσιεύθηκαν στις ανθρωπιστικές επιστήμες στο τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνα” – Lockman
” Yψηλής κλάσης ιστορία … καταγεγραμμένη συναρπαστικά” – New York Times
” Ισχυρό και ενοχλητικό… Το θέμα είναι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργούνται και μεταδίδονται οι πνευματικές παραδόσεις»— The New York Review of Books
” Ενθαρρυντικό, κομψό αλλά και εριστικό … Ο Σάιντ παρατηρεί τη Δύση να παρατηρεί τους Άραβες και δεν του αρέσει αυτό που βρίσκει” — The Observer
” Ένα σημαντικό βιβλίο… Ποτέ δεν υπήρξε τόσο ισχυρή και τόσο πειστική ανάλυσης σε ότι αφορά τον Οριενταλισμο όσο αυτή του Σαΐντ” — Jerusalem Post
Μέσα από το βιβλίο
…η ανήσυχη και φιλόδοξη διάνοια των Ευρωπαίων… ανυπόμονη
να χρησιμοποιήσει τα καινούργια όργανα της ισχύος της…
JEAN BAPTISTE JOSEPH FOURIER
Preface historique (1809), Description del’Egypte
Η κατάκτηση της γης, η οποία ως επί το πλείστον σημαίνει την αφαίρεσή της από εκείνους που έχουν διαφορετικό χρώμα ή ελαφρώς πλατύτερες μύτες από εμάς, δεν είναι και τόσο ωραίο πράγμα αν το κοιτάξεις από κοντά. Εκείνο που το σώζει είναι μόνο η ιδέα. Μια ιδέα που βρίσκεται πίσω του όχι ένα αισθηματικό πρόσχημα αλλά μια ιδέα και μια ανυστερόβουλη πίστη στην ιδέα, κάτι το οποίο μπορείς να τοποθετήσεις σε βάθρο, και να γονατίσεις μπροστά του, και να του προσφέρεις θυσία…
JOSEPH CONRAD, Heart of Darkness
Όταν ο σεΐχης Ομάρ, ο Νακίμπ αλ-Ασράφ (δηλαδή ο ηγέτης των απογόνων του Προφήτη)… παντρεύτηκε μια κοπέλα, κάπου σαράντα πέντε χρόνια από τότε, μπροστά από την πομπή περπατούσε ένας νέος άνδρας ο οποίος είχε κάνει μια τομή στην κοιλιά του και βγάλει ένα μέρος από τα σπλάχνα του, τα οποία κουβαλούσε μπροστά του σε έναν ασημένιο δίσκο. Μετά την τελετή, τα έβαλε πάλι στη θέση τους, και έμεινε πολλές ημέρες στο κρεβάτι μέχρι να αναρρώσει εντελώς από τις συνέπειες αυτής της τρελής και αηδιαστικής πράξης του.
EDWARD WILLIAM LANE, An Account of the Manners and Customs of the Modern Egyptians
… σε περίπτωση πτώσης αυτής της αυτοκρατορίας, είτε από επανάσταση στην Κωνσταντινούπολη είτε από έναν διαδοχικό διαμελισμό, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις θα έπαιρναν καθεμία, υπό τον τίτλο του προτεκτοράτου, το μέρος της αυτοκρατορίας το οποίο θα τους είχε εκχωρηθεί από τους όρους της συνθήκης. Αυτά τα προτεκτοράτα, συγκεκριμένα και περιορισμένα όπως στις αποικίες, με τη γειτνίαση, με τη βεβαιότητα των συνόρων, με την αναλογία των θρησκειών, των εθίμων και των συμφερόντων… δεν θα επικύρωναν παρά την κυριαρχία των δυνάμεων. Αυτό το είδος κυριαρχίας, επίσης καθορισμένο και επικυρωμένο ως ευρωπαϊκό δικαίωμα, θα συνίστατο κυρίως στο δικαίωμα κατοχής μέρους των χερσαίων περιοχών ή των ακτών, για να ιδρύσουν εκεί είτε ελεύθερες πόλεις, είτε ευρωπαϊκές αποικίες, είτε λιμάνια, είτε εμπορικούς σταθμούς… Λεν θα ήταν παρά μια κηδεμονία εκπαιδευτική και πολιτιστική που η κάθε δύναμη θα ασκούσε στο δικό της προτεκτοράτο· και αυτό θα έθετε την ύπαρξή της και τα στοιχεία της εθνικότητάς της υπό την εγγύηση και τις σημαίες μιας πιο ισχυρής εθνότητας.
ALPHONSE DE LAMARTINE, Voyage en Orient
Τους διέκρινε να κρατούν τα είδωλά τους μέσα στην αγκαλιά τους σαν μεγάλα παραλυτικά παιδιά.
GUSTAVE FLAUBERT, La Tentation de Saint Antoine
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΤΟ ΕΥΡΟΣ ΤΟΥ ΟΡΙΕΝΤΑΛΙΣΜΟΥ
1. Γνωρίζοντας το Ανατολικό
2. Η φαντασιακή γωγραφία και οι ανανπαραστάσεις της: Οριενταλοποιώντας το Ανατολικό
3. Σχέδια
4. Κρίση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΟΡΙΕΝΤΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΟΜΗΣΕΙΣ
1. Ανασχεδιασμένα σύνορα, επαναπροσδιορισμένα ζητήματα, εκκοσμικευμένη θρησκεία
2. Σιλβέστρ Ντε Σασύ και Ερνέστ Ρενάν: Ορθολογική ανθρωπολογία και φιλολογικό εργαστήριο
3. Παραμονή και εξειδίκευση στην Ανατολή: Οι απαιτήσεις της λεξικογραφίας και της φαντασίας
4. Προσκυνητές και προσκυνήματα, Βρετανοί και Γάλλοι
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Ο ΟΡΙΕΝΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ
1. Λανθάνων και έκδηλος οριενταλισμός
2. Ύφος, εμπειρογνωμοσύνη, όραμα: Οριενταλισμός στην πληρέστερη άνθηση του
3. Η τελευταία φάση
Σημειώσεις
Index
