Περιγραφή
Η εργασία αυτή οικοδομεί τη θεματική της και τις προτάσεις της γύρω από τρεις βασικές έννοιες: (α) την προσωπική θεωρία διδασκαλίας του εκπαιδευτικού, (β) τη στοχαστικο-κριτική ανάλυση και (γ) τη διλημματικότητα της διδασκαλίας.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
Πρόλογος G.L. Huber
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σχολές και Τάσεις στην Εκπαίδευση των Εκπαιδευτικών: Το Στοχαστικο-κριτικό Μοντέλο
Ι. Οριοθέτηση του Προβλήματος ΙΙ. Μοντέλα Προγραμμάτων Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών
III. Μοντέλα Προεπιστημονικής Περιόδου
Α’. Μοντέλο Πρακτικής Κατεύθυνσης
Β’. Μοντέλο Παιδονομικής Κατεύθυνσης
Γ. Μοντέλο Ακαδημαϊκής Κατεύθυνσης
IV. Μοντέλα Επιστημονίζουσας και Επιστημονικής Κατεύθυνσης
Α’. Μοντέλο Προοδευτικής Κατεύθυνσης
Β’. Μοντέλο Εκπαιδευτικής Τεχνογνωσίας
Γ. Μοντέλα Ανάπτυξης του Εκπαιδευτικού
Δ’. Μοντέλο Κοινωνικής Ανασυγκρότησης
Ε. Μοντέλο Στοχαστικο-κριτικής Ανάλυσης
V. Στόχοι της Πρότασής μας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ Σταθμοί, Πρόσωπα και Κατευθύνσεις
Ι. Η Περίοδος της Πρακτικής Παιδαγωγικής και Διδακτικής
Α. Οι Απαρχές της Διδακτικής Τέχνης
Β’. Η Διδακτική Τέχνη στο Ελληνορωμαϊκό Σχολείο
Γ’. Η Διδακτική κατά τον Μεσαίωνα
Δ’. Η Διδακτική κατά την Αναγέννηση
II. Η Περίοδος της Επιστημονίζουσας Παιδαγωγικής και Διδακτικής
Α. Το Γενικότερο Επιστημολογικό Πλαίσιο του 17ου Αιώνα
Β’. Η Εμφάνιση και η Εγκαθίδρυση του Κλάδου της Διδακτικής
Γ’. Η Τυποποίηση της Διδακτικής από τον Ερβαρτιανισμό
Δ’. Η Διδακτική του Νέου Σχολείου καθιερώνει τον Παιδοκεντρισμό
III. Η Επιστημονική Περίοδος της Παιδαγωγικής και Διδακτικής
Α. Ιδεολογική και Επιστημονική Παιδαγωγική
Β’. Η Παιδαγωγική ως Δεοντολογική και ως Εμπειρική Επιστήμη
Γ’. Εμπειρικής Κατεύθυνσης Σχολές Παιδαγωγικής
Δ. Επιστημολογία και Διδακτική
IV. Η Θετικιστική Κατεύθυνση στην Παιδαγωγική και Διδακτική
Α΄. Τα Επιστημολογικά Πλαίσια της Θετικιστικής Κατεύθυνσης
Β’. Θετικιστική Παιδαγωγική
Γ’. Σχολές Διδακτικής Θετικιστικής Κατεύθυνσης
V. Η Ερμηνευτική Κατεύθυνση στην Παιδαγωγική και Διδακτική
Α’. Τα Επιστημολογικά Πλαίσια της Ερμηνευτικής Κατεύθυνσης
Β’. Ερμηνευτική ή Νοολογική Παιδαγωγική
Γ’. Σχολές Διδακτικής Ερμηνευτικής Κατεύθυνσης
VI. Η Κριτική Κατεύθυνση στην Παιδαγωγική και Διδακτική
Α’. Επιστημολογικά Πλαίσια της Κριτικής Κατεύθυνσης
Β’. Κριτική ή Χειραφετική Παιδαγωγική
Γ’. Σχολές Διδακτικής Κριτικής Κατεύθυνσης
VII. Η Διδακτική ως «Πολύ-παραδειγματική» Επιστήμη
VIII. Χωροταξική Συστηματοποίηση Σχολών Επιστημονικής Διδακτικής
Α. Η Διδακτική στον Γερμανόφωνο Χώρο
Β’. Η Διδακτική στον Γαλλόφωνο Χώρο
Γ’. Η Διδακτική στον Αγγλόφωνο Χώρο
Δ’. Η Διδακτική στις Σοσιαλιστικές Χώρες
IX. Η Διδακτική στην Ελλάδα
Α. Από την Αλληλοδιδακτική στη Συνδιδακτική Μέθοδο
Β’. Ο Παιδαγωγικο-διδακτικός Διπολισμός
Γ’. Η Αμβλυνση των Αντιθέσεων
Χ. Η Διδακτική ως Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας
XI. Ανακεφαλαίωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ
Διδασκαλία, Μαθητεία και Μάθηση
Ι. Βασικές Έννοιες της Διδακτικής
ΙΙ. Η Έννοια της Διδασκαλίας
III. Οι Δομικοί Παράγοντες της Διδασκαλίας και η Σχέση τους
Α. Το Διδακτικό Τρίγωνο
Β’. Το Διδακτικό Πλαίσιο
IV. Τα είδη της Διδασκαλίας
Α. Δογματική Διδασκαλία
Β’. Διδασκαλία Εξάσκησης
Γ’. Κριτική Διδασκαλία
Δ. Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία V. Μαθητεία
Α. Προβληματική η Σχέση Διδασκαλίας και Μάθησης
Β’. Η Μαθητεία Συνδετικός Κρίκος της Διδασκαλίας με τη Μάθηση
Γ’. Διατύπωση Διδακτικού Ορισμού της Διδασκαλίας
VI. Έννοια και Αρχές Μάθησης
Α. Η Μάθηση στη Διδακτική
Β’. Έννοια και Φύση της Μάθησης
VII. Η Διδασκαλία ως Στοχαστικο-κριτική Διαδικασία
Α’. Προγραμματισμός
Β’. Διδασκαλία και Μαθητεία
Γ’. Αξιολόγηση της Διδασκαλίας
Δ’. Αυτοδιερεύνηση της Ωριαίας Διδασκαλίας
Ε’. Αυτοαντίληψη και Αυτοεκτίμηση
ΣΤ’. Μαθησιακή Ετοιμότητα
Ζ’. Κοινωνικο-πολιτικό Πλαίσιο και Σχολικό Παραπρόγραμμα
VIII. Ανακεφαλαίωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Πλαίσιο Στοχαστικο-κριτικής Ανάλυσης της Διδασκαλίας
Ι. Εννοιολογική Οριοθέτηση της Θεωρίας της Διδασκαλίας
II. Ιστορική Εξέλιξη της Επιστημονικής Θεωρίας της Διδασκαλίας
III. Από την Επιστημονική στην Προσωπική Θεωρία της Διδασκαλίας
Α. Τα Αδιέξοδα της Επιστημονικής Θεωρίας της Διδασκαλίας
Β’. Η Ανάδειξη της Προσωπικής Θεωρίας της Διδασκαλίας
Γ’. Σύγκριση της Προσωπικής με την Επιστημονική Θεωρία
IV. Η Προσωπική Θεωρία της Διδασκαλίας στη Διδακτική Βιβλιογραφία
V. Τομείς Προβληματισμού της Προσωπικής Θεωρίας της Διδασκαλίας
VI. Η Προσωπική Θεωρία ως Πλαίσιο Στοχαστικο-κριτικής Ανάλυσης
VII. Σύστημα Ανάπτυξης της Προσωπικής Θεωρίας
VIII. Η Σημασία του Προτεινόμενου Σχήματος
X. Τα Θεμέλια της Προσωπικής Θεωρίας της Διδασκαλίας
Α. Τα Πραξιακά Θεμέλια της Προσωπικής Θεωρίας
Β’. Τα Επιστημονικά Θεμέλια της Προσωπικής Θεωρίας
Γ. Τα Ερευνητικά Θεμέλια της Προσωπικής Θεωρίας
Χ. Ανακεφαλαίωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ-ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Τεχνοκρατική Ανάλυση των Δραστηριοτήτων της Διδασκαλίας
Ι. Εισαγωγή
II. Αντικείμενα της Τεχνοκρατικής Ανάλυσης
Α. Λεκτική Επικοινωνία
Β’. Διδακτικές και Μαθησιακές Διαδικασίες
Γ’. Κοινωνική Οργάνωση της Τάξης
Δ’. Παραπρόγραμμα
Ε’. Το Ψυχολογικό Κλίμα της Τάξης
III. Ανακεφαλαίωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ-ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Ερμηνευτική Ανάλυση των Παραδοχών της Διδασκαλίας
Ι. Εισαγωγή στην Ερμηνευτική Ανάλυση
Α’. Έννοια και Σκοπός της Ανάλυσης των Παραδοχών
Β’. Η Διλημματοποίηση των Παραδοχών
Γ’. Οργάνωση των Διλημμάτων της Διδακτικής Πράξης
II. Διλήμματα που αφορούν την Επιστημολογία του Α.Π.
Α. Η Γνώση ως Δεδομένο και ως Ζητούμενο
Β’. Η Σχολική Γνώση ως Περιεχόμενο και ως Διαδικασία
Γ’. Η Σχολική Γνώση ως Βιωματική και ως Επιστημονική Γνώση
III. Διλήμματα που αφορούν το Σκοπό και το Περιεχόμενο του Α.Π.
Α’. Η Εκπαίδευση ως «Εξωτερική Παροχή» προς το Ατομο
Β’. Η Εκπαίδευση ως Διαδικασία Εσωτερικής Ανάπτυξης του Ατόμου
IV. Διλήμματα που αφορούν τις Κοινωνικοκεντρικές Επιδιώξεις του Α.Π.
Α. Η Εκπαίδευση ως Θεσμός Κοινωνικο-πολιτιστικής Μεταβίβασης
Β’. Η Εκπαίδευση ως Θεσμός Κοινωνικού Μετασχηματισμού
V. Διλήμματα που αφορούν τη Διαδικασία της Μάθησης
Α. Η Μάθηση ως Αθροιστική Σύνθεση και ως Ολική Σύλληψη
Β’. Η Μάθηση ως Αποτέλεσμα Εξωτερικής και Εσωτερικής Κινητοποίησης
Γ’. Η Μάθηση ως Παθητική Προσαρμογή και ως Διαδικασία
Αλληλεπίδρασης
Δ’. Η Μάθηση ως Ατομική και ως Συλλογική Διαδικασία
VI. Διλήμματα που αφορούν τη Φύση και το Ρόλο του Μαθητή
Α. Ο Μαθητής ως Μικρογραφία Ενηλίκου και ως Διάφορος από τον
Ενήλικο
Β’. Ο Μαθητής ως Παθητικός Αποδέκτης και ως Αυτόνομο ʼτομο
Γ’. Ο Μαθητής ως Μοναδικότητα και ως Μέλος Ομοιογενούς Ομάδας
Δ’. Η Παιδική Ηλικία ως Προστάδιο και ως Αυτόνομο Στάδιο Εξέλιξης
Ε’. Ο Μαθητής ως Πρόσωπο και ως Αποδέκτης Υπηρεσιών
VII. Διλήμματα που αφορούν το Ρόλο και τις Ευθύνες του Εκπαιδευτικού
Α. Ο Εκπαιδευτικός ως Υπάλληλος και ως Κοινωνικός Πρωτεργάτης
Β’. Ο Εκπαιδευτικός ως Ειδικός Επιστήμονας και ως Ψυχοπαιδαγωγός
Γ’. Ο Ψυχοπαιδαγωγός ως Τεχνοκράτης και ως Διαλογιζόμενος
Επιστήμονας
Δ’. Ο Εκπαιδευτικός ως Μεταπράτης και ως Διαμορφωτής του Α.Π.
Ε. Ο Εκπαιδευτικός ως Υπάλληλος και ως Αυτόνομος Επιστήμονας
ΣΤ’. Ο Εκπαιδευτικός ως Κανονιστική Αυθεντία και ως Διαλεκτικός Εταίρος
VIII. Διλήμματα που αφορούν τη Σχολική Εξουσία και Πειθαρχία
Α. Ο Εκπαιδευτικός ή οι Μαθητές ελέγχουν τη Διδασκαλία;
Β’. Ο Εκπαιδευτικός ή οι Μαθητές ελέγχουν το Χρόνο;
Γ’. Ο Εκπαιδευτικός ή οι Μαθητές ελέγχουν τους Κανόνες;
Δ’. Εξωτερικό ή Εσωτερικό Σύστημα Στήριξης της Συμπεριφοράς;
Ε. Γενική και Απρόσωπη, ή Εξατομικευμένη Αντιμετώπιση της
Παρεκτροπής;
ΣΤ. Ισότιμη ή Διαφοροποιημένη Παροχή Ευκαιριών Μάθησης;
Ζ’. Ανταγωνιστικό ή Συνεργατικό Σύστημα Οργάνωσης;
IX. Οι Αντιφάσεις της Εκπαίδευσης
Χ. Ανακεφαλαίωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
ΤΡΙΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ-ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Αξιολογική Ανάλυση των Συνεπαγωγών της Διδασκαλίας
Ι. Εισαγωγή στην Αξιολογική Ανάλυση
Α. Έννοια και Κριτήρια Αξιολόγησης
Β’. Η Αξιολόγηση στην Εκπαίδευση
Γ’. Αρχές Μακροαξιολόγησης
ΙΙ. Κριτήρια Μακροαξιολόγησης της Διδακτικής Πράξης
Α. Περιεχόμενο και Διαδικασία Διδασκαλίας
Β’. Κοινωνική Οργάνωση της Τάξης
Γ’. Παροχή Ίσων Ευκαιριών και Δυνατοτήτων Μάθησης
Δ. Αξιοποίηση Ευκαιριών Μάθησης
Ε’. Ανάπτυξη της Αυτοαντίληψης
ΣΤ’. Πολιτιστική Αποδοχή
Ζ. Κοινωνική Ευθύνη
Η’. Καλλιέργεια Συνείδησης Κοινωνικής Αλλαγής
Θ’. Παιδοκεντρικότητα της Διδασκαλίας
I. Εξατομίκευση της Διδασκαλίας
III. Σύγκριση των Τριών Επιπέδων Ανάλυσης
IV. Ανακεφαλαίωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
Σχήμα Επίλυσης Προβληματικών Καταστάσεων και Επαγγελματικής Ανάπτυξης
Ι. Έννοια της Κριτικής Αυτοδιερεύνησης
ΙΙ. Σχέση της Θεωρίας με την Πράξη
Α. Θεωρία και Πράξη στη Φιλοσοφική Παιδαγωγική
Β’. Θεωρία και Πράξη στην Πειραματική Παιδαγωγική
Γ’. Θεωρία και Πράξη στην Ερμηνευτική Παιδαγωγική
Δ. Θεωρία και Πράξη στην Κριτική Παιδαγωγική
III. Η Φύση της Πράξης
IV. Η Προσωπική Θεωρία Χώρος Σύνθεσης της Θεωρίας με την Πράξη
V. Ένα Προτεινόμενο Σχήμα Κριτικής Αυτοδιερεύνησης
VI. Οι Φάσεις Διεξαγωγής της Κριτικής Αυτοδιερεύνησης VII. Ανακεφαλαίωση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Ταυτότητα, Ρόλος και Αυτονομία
Ι. Επαγγελματική Ταυτότητα
II. Η Φύση της Διδασκαλίας: Μια Προτεινόμενη Τυπολογία
Α’. Η Διδασκαλία ως Τεχνική
Β’. Η Διδασκαλία ως Τέχνη
Γ. Η Διδασκαλία ως Εφαρμοσμένη Επιστήμη
Δ’. Η Διδασκαλία ως Ηθική Πράξη
III. Εκπαιδευτικός και Διδακτικό Αντικείμενο
IV. Λογοδοσία επί Ευθυνών Εκπαιδευτικού και Φορείς Ελέγχου
Α’. Υπηρεσιακές Ευθύνες του Εκπαιδευτικού
Β’. Επαγγελματικές Ευθύνες και Αυτονομία
Γ’. Κοινωνικο-πολιτικές Ευθύνες του Εκπαιδευτικού
Δ’. Ηθικές Ευθύνες του Εκπαιδευτικού
V. Κώδικας Επαγγελματικής Δεοντολογίας Εκπαιδευτικού
VI. Επαγγελματοποίηση του Διδασκαλικού Επαγγέλματος
Α’. Τεχνοκρατικός Επαγγελματισμός
Β’. Συλλογικός Επαγγελματισμός
VII. Ανακεφαλαίωση
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ι. Εισαγωγή
II. Η Γλώσσα της Ερευνητικής Εργασίας
III. Η Δομή της Ερευνητικής Εργασίας
IV. Υποσημειώσεις και Βιβλιογραφικές Παραπομπές
V. Κριτήρια Αξιολόγησης της Εργασίας
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο Όρων και Ονομάτων